Τα Αρχέγονα Αιμοποιητικά Κύτταρα (Α.Α.Κ.), όπως και πλήθος άλλων βλαστοκυττάρων, γεννιούνται μαζί με το έμβρυο, και στη συνέχεια εγκαθίστανται στο Μυελό των Οστών (Μ.Ο.) του ανθρώπινου σώματος, τον σπλήνα και τους λεμφαδένες. Από εκεί, τα Αιμοποιητικά Κύτταρα (Α.Κ.) διαχέονται στο περιφερικό αίμα, όπου δραστηριοποιούνται στην παραγωγή αίματος από τον κυκλοφορούντα φυσιολογικό ορό.
Μοσχεύματα Α.Κ. μπορεί να αντληθούν και από το Περιφερικό Αίμα (Π.Α.) με Αιμαφαίρεση (μέθοδος άντλησης Αιμοποιητικών Κυττάρων με διαδικασία παρεμφερή με την αιμοδοσία, 2-3 ωρών. Η διαδικασία κρατάει 2-3 ώρες).
Η παλαιότερη μέθοδος άντλησης Α.Κ. από το Μυελό των Οστών (Μ.Ο), με παρακέντηση, έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί, αλλά ο όρος διατηρείται λόγω γραφειοκρατίας.
(ΟπΑ)
Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα (ΟπΑ) ονομάζεται το αίμα που μπορεί να περισυλλεγεί από τον ομφάλιο λώρο, μετά τον αποχωρισμό του μωρού από τη μητέρα. Από αυτό, το ΟπΑ, μπορεί να αντληθούν τα πολύτιμα Α.Α.Κ.
Για πολλούς λόγους τα μοσχεύματα Α.Α.Κ. του ΟπΑ υπερέχουν πάσης άλλης πηγής Α.Κ.
Κατ’ αρχάς, τα μοσχεύματα Α.Α.Κ., από το ΟπΑ, συντηρούνται τουλάχιστον για 25 χρόνια, ενώ τα Α.Κ προέλευσης του περιφερικού αίματος συντηρούνται για μία μόλις εβδομάδα.
Δεύτερον, τα μοσχεύματα Α.Α.Κ. είναι αμέσως διαθέσιμα τη στιγμή της ανάγκης, ενώ η άντληση μοσχευμάτων Α.Κ. από το Περιφερικό Αίμα απαιτεί διαδικασία αρκετών ημερών (πρόσκληση, άντληση, έλεγχο, συσκευασία).
Τρίτον, τα μοσχεύματα Α.Α.Κ. περιέχουν άωρα (naive) κύτταρα και γιαυτό η χρησιμότητά τους είναι πιθανότερη και υγιέστερη. Πιθανότερη, αφού για την συμβατότητα αρκεί η ταύτιση τεσσάρων από τα έξι Αντιγόνα Ανθρώπινων Λευκοκυττάρων (Human Leucocyte Antigens, HLA), που απαιτούνται για τη συμβατότητα των Α.Κ. προέλευσης Περιφερικού Αίματος.
Υγιέστερη γιατί τα Α.Α.Κ του ΟπΑ είναι καθαρά από ιογενή επιμόλυνση.
Τέταρτον, σε οποιοδήποτε μαιευτήριο κι αν συμβαίνει ο τοκετός, η συλλογή του ΟπΑ γίνεται άνετα από το ειδικευμένο στον τοκετό προσωπικό, χωρίς καμία οχληρή προετοιμασία ή οδυνηρή επακολουθία, ούτε για τη μητέρα, ούτε για το παιδί.
Πέμπτον, η προμήθεια του σάκου συλλογής από μία από τις δύο υπάρχουσες Τράπεζες ΟπΑ και στη συνέχεια η επιστροφή του είναι απλή. Αντίθετα, η άντληση των Α.Κ. από το περιφερικό αίμα γίνεται σε ορισμένες τράπεζες, μέσω ειδικών μηχανισμών Αιμαφαίρεσης.
Αρνητικός παράγων είναι ότι κάθε μόσχευμα ΟπΑ είναι μοναδικό. Δηλαδή, αν το αρχικό μόσχευμα δεν επαρκέσει, η επανάληψη μοσχεύματος από το ΟπΑ είναι πολύ σπάνια, εν αντιθέσει με τα αντλούμενα από το αίμα Α.Κ..
Για τα θέματα αυτά υπάρχουν δύο βασικοί νόμοι :
α. Το π.δ. 2006/2008 “Θέσπιση προτύπων, ποιότητας και ασφαλείας για τη δωρεά, …και τη διανομή ανθρώπινων ιστών και κυττάρων”, και
β. Ο Ν. 3984/2011 “αρχές και προϋποθέσεις αφαίρεσης Οργάνων….με σκοπό τη Μεταμόσχευση”.
Ο τελευταίος μέχρι το άρθρο 41 ακολουθεί τις Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη δωρεά οργάνων. Ακολούθως στα άρθρα 42-63 γίνεται αναφορά στη δωρεά ιστών και κυττάρων, επικαλύπτοντας σε πολλά σημεία το π.δ. 26/2008. Σε αυτό το μέρος του νόμου αντιμετωπίζονται ισότιμα οι δύο κατηγορίες τραπεζών φύλαξης ΟπΑ:
1. Οι Τράπεζες φύλαξης ΟπΑ για αλλογενή χρήση (κύτταρα ή ιστοί που αφαιρούνται από ένα άτομο και εφαρμόζονται σε άλλο άτομο) και
2. Οι Τράπεζες φύλαξης ΟπΑ για αυτόλογη χρήση (κύτταρα ή ιστοί που αφαιρούνται από ένα άτομο και φυλάσσονται για δική του χρήση).
Για την αλλογενή χρήση -που είναι η πραγματική δωρεά– ο Νόμος δεν αναθέτει στα μαιευτήρια και τους μαιευτήρες καθήκοντα για τη συλλογή ΟπΑ και την αποστολή του στις αρμόδιες προς φύλαξη τράπεζες αλλογενούς χρήσης. Ούτε καν στα Κρατικά Μαιευτήρια. έτσι όταν οι γονείς δεν χρηματοδοτήσουν την φύλαξη του ΟπΑ των παιδιών τους για προσωπική χρήση,
Ρίχνουν στα απορρίμματα τη σπουδαιότερη πηγή Αρχέγονων Αιμοποιητικών Κυττάρων.
Αντίθετα ο Νόμος ασχολείται εκτεταμένα και λεπτομερώς με τους κανόνες συλλογής ΟπΑ για αυτόλογη χρήση και χορηγεί σε μεγάλα μαιευτήρια άδειες λειτουργίας τραπεζών φύλαξής των, επ’ αμοιβή.
Ειδικά το άρθρο 48 «Υποχρέωση ενημέρωσης για την αφαίρεση ομφαλοπλακουντιακού αίματος», παράγραφο 3 ορίζει την «υποχρεωτική ενημέρωση για τα οφέλη της αυτόλογης χρήσης σε αντιδιαστολή με τα οφέλη της αλλογενούς».
Για τα οφέλη της φύλαξης για αλλογενή χρήση, που είναι δωρεάν, όπου και οι Δότες μπορούν ν΄ αποτανθούν αναφέρεται ΟΥΔΕΝ
Κατ’ αρχάς, το ΟπΑ δεν αφαιρείται. Είτε συλλέγεται ή απορρίπτεται.
Δεύτερον, δεν υπάρχει πεδίο σύγκρισης. Η ωφελιμότητα της αλλογενούς χρήσης δε συγκρίνεται. Ακόμη χειρότερα, το ίδιο άρθρο προβλέπει «ενημέρωση για την οικονομική επιβάρυνση του δότη», η οποία επιβάρυνση αφορά μόνον τη φύλαξη του ΟπΑ για αυτόλογη χρήση. Η συλλογή και προώθηση ΟπΑ για αλλογενή χρήση δεν περιλαμβάνει οικονομική επιβάρυνση του δότη.
Όπως είναι σήμερα το σύστημα, η συλλογή ΟπΑ, για αλλογενή χρήση επαφίεται στη φιλανθρωπία των γονέων και την ευαισθησία των Μαιευτήρων (υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις).
Για την αυτόλογη χρήση δραστηριοποιούνται οι αποκαλούμενες από το νόμο Ιδιωτικές Τράπεζες ΟπΑ. Αυτές αναλαμβάνουν την, έναντι αμοιβής, αποθήκευση του ΟπΑ νεογνών για ιδιοτελή χρήση, που ακυρώνει τον αφιλοκερδή κι ανώνυμο χαρακτήρα της δωρεάς, και αποκλείει την προσβασιμότητα των απανταχού ασθενών, κυρίως παιδιών. Στη Γαλλία απαγορεύεται η λειτουργία τέτοιων τραπεζών. Γι’ αυτές τις τράπεζες προτείνουμε τον όρο «Τράπεζες Αυτόλογης Χρήσης ΟπΑ»
Για την αλλογενή χρήση, την κοινωφελή δηλαδή, δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα οι αδειοδοτημένες από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, δύο «Τράπεζες ΟπΑ»:
1. Η αναγνωρισμένη από την παγκόσμια κοινότητα Ελληνική Τράπεζα ΟπΑ του Ιδρύματος Ιατροβιολογικοκών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών, την οποία το Υπουργείο την ονομάζει «Τράπεζα ΟπΑ» και
2. Η δημόσια, στο Νοσοκομείο Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη, την οποία το Υπουργείο την ονομάζει «Δημόσια Τράπεζα ΟπΑ».
Επειδή διαφορά δεν υπάρχει ή δεν τη γνωρίζουμε, προτιμάμε τον όρο Τράπεζες Αλλογενούς Χρήσης ΟπΑ.
Πάντοτε κατά το νόμο, η συλλογή του ΟπΑ για αλλογενή χρήση επαφίεται στη φιλανθρωπία των γονέων και στην καλοσύνη του μαιευτήρα και του μαιευτηρίου.
Η μεταφορά του σάκου μεταξύ των απανταχού μαιευτηρίων και των δυο υπαρχουσών Τραπεζών Αλλογενούς Χρήσης ΟπΑ ανατίθεται στην καλή διάθεση των γονέων, που ούτως ή άλλως και πολλά έξοδα τοκετού έχουν και ελάχιστο χρόνο διαθέτουν.
Αν υποχρεωθούν όλα τα μαιευτήρια να συλλέγουν τα απορριπτόμενα ΟπΑ, αφού ενημερώσουν τους γονείς, κι αν οργανωθεί αυτόματο σύστημα μετακίνησης του σάκου συλλογής, η προσφορά ΟπΑ θα εκτιναχθεί στα ύψη, καλύπτοντας μεγάλες ανάγκες σε Αρχέγονα Αιμοποιητικά Κύτταρα.
Οι γονείς δεν προβλέπεται να υφίστανται καμία οικονομική επιβάρυνση. Τα έξοδα μεταφοράς από και προς τις Φιλανθρωπικές Τράπεζες Αλλογενούς Χρήσης ΟπΑ καλύπτονται από το Ν.3984 άρθρο 17 παράγραφο 3. Μία σύμβαση με ταχυμεταφορές θα λύσει αυτομάτως το πρόβλημα.
Αυτά όσον αφορά τους τύπους. Στην ουσία αυτό που δωρίζεται στις Τράπεζες Αλλογενούς Χρήσης ΟπΑ έχει κοινωφελή, φιλανθρωπικό και ανιδιοτελή χαρακτήρα και απευθύνεται στο Παγκόσμιο Μητρώο Ληπτών, των ίδιων των δοτών και των συγγενών τους συμπεριλαμβανόμενων.
Το αποθηκευμένο με τη μεσιτεία των μαιευτήρων/μαιευτηρίων σε Τράπεζες Αυτόλογης Χρήσης ΟπΑ ημεδαπής ή αλλοδαπής έχει ιδιοτελή χαρακτήρα, καθ’ ότι παραμένει ιδιοκτησία του δότη. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι τα ΟπΑ αυτά δε συμμετέχουν στο Παγκόσμιο Μητρώο Δοτών Α.Α.Κ., και ως εκ τούτου η χρησιμότητά τους είναι μηδαμινή. Η πιθανότητα συμβατότητας ακόμη και μεταξύ αδελφών δεν υπερβαίνει το 30%. Αν κι όταν ασθενήσει στενός συγγενής, προτιμότερη είναι η εξερεύνηση ιστοσυμβατότητας και δωρεά Α.Κ. με αιμαφαίρεση in vivo, πράγμα που υπερέχει του ΟπΑ, καθότι ελίναι δυνατή η επανάληψημεταξύ του δότη του ΟπΑ και του ασθε
Η ηθική υπεροχή της δωρεάς απέναντι στην ιδιοτελή αποθεματοποίηση είναι ανυπολόγιστη.
Για τους Συναινούντες Δότες, Γ.Κ.Π.
ΠΗΓΕΣ
- Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων
- Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών
- factwebsite.org/
- netcord.org/
- paidiatros.gr
- eae.gr